Moved Permanently

Önce Kavramlar…

• Kumar Bağımlılığı: Kişinin kumar oynama davranışı üzerinde kontrolünü kaybetmesi, olumsuz sonuçlara rağmen oynamayı sürdürmesiyle karakterize bir davranışsal bağımlılık türü. Dünya Sağlık Örgütü’nün ICD-11 ve Amerikan Psikiyatri Birliği’nin DSM-5 sınıflandırmalarında yer alır.

• Dürtüsellik: Küçük ve anlık ödüller uğruna daha büyük kazanımlardan vazgeçme eğilimi. Kumar bağımlılarında sık görülen bu kişilik özelliği, kontrol kaybının biyolojik temelini oluşturur.

• Davranışsal Bağımlılık: Madde kullanımına dayanmayan, ancak benzer biçimde ödül ve haz mekanizmalarını harekete geçiren bağımlılıklar için kullanılan kavram. Kumar, dijital oyun ve internet bağımlılığı bu grupta değerlendirilir.

• Kumar-Oyun Yakınsaması (Gambling-Gaming Convergence): Kumar ve video oyunlarının birbirine yaklaşması süreci. Özellikle çevrim içi oyunlarda yer alan “ganimet kutuları (loot boxes)” ve e-spor bahisleri, kumar benzeri mekanizmalarla kullanıcıları şansa dayalı ödüllerle motive eder.

II. ARAŞTIRMACI KURUM

Yeşilay

5 Mart 1920’de Dr. Mazhar Osman ve arkadaşları tarafından Sultan Vahdeddin’in izni ve Şeyhülislam İbrahim Haydarizade’nin himayesinde “Hilal-i Ahdar” adıyla kurulmuş, toplumun zararlı alışkanlıklardan korunmasını amaçlayan köklü bir sivil toplum kuruluşu.

Kuruluşun amacı, Birinci Dünya Savaşı sonrası işgal döneminde alkol ve uyuşturucu maddelerin yaygınlaştırılmasıyla toplumun direncinin kırılmasını önlemek.

1934 yılında “Kamu Yararına Çalışan Dernek” statüsü kazanan Yeşilay, zamanla çalışma alanlarını genişleterek alkol, tütün, uyuşturucu, kumar ve teknoloji bağımlılığı ile mücadele eden çok yönlü bir halk sağlığı kuruluşuna dönüştü.

Bilimsel yöntemlerle önleyici, rehabilite edici ve savunuculuk faaliyetleri yürüten Yeşilay, insan onurunu ve toplum sağlığını merkeze alarak bağımlılıkla mücadelede ulusal ve uluslararası düzeyde öncü bir rol üstleniyor.

III. METODOLOJİ

Raporda kullanılan veriler Yeşilay Akademi tarafından hazırlanıyor. Çalışma, Dünya Sağlık Örgütü, Birleşmiş Milletler, The Lancet Public Health Commission on Gambling gibi uluslararası kuruluşların bilimsel kaynaklarından derlenen verilerle destekleniyor. Türkiye bölümünde kullanılan istatistikler, T.C. Sağlık Bakanlığı ve Yeşilay iş birliğiyle yürütülen “15 Yaş ve Üzeri Nüfusta Sağlık Davranış Araştırması” sonuçlarına dayanıyor.

Analizlerde, DSÖ’nün kumar oynama bozukluğu için geliştirdiği ICD-11 sınıflandırması ve Amerikan Psikiyatri Birliği’nin DSM-5 tanı kriterleri temel alınıyor. Nicel veriler, 2021–2024 yılları arasında YEDAM (Yeşilay Danışmanlık Merkezi) başvurularından elde edilen istatistiklerle destekleniyor.

Küresel karşılaştırmalarda, 193 ülkenin düzenlemelerini kapsayan uluslararası kumar mevzuatı incelemesi ve 67 ülkede yapılan yasal değişiklikler değerlendiriliyor. Verilerin analizinde betimleyici istatistik yöntemi kullanılıyor; yaş, cinsiyet, eğitim düzeyi ve oyun türlerine göre dağılımlar grafiklerle sunuluyor. Bulgular, akademik literatür taraması, resmi kurum verileri ve saha araştırmalarının bütünleştirildiği karma yöntem yaklaşımıyla derleniyor.

IV. BULGULAR

Kumar bağımlılığı.

• Dünya Sağlık Örgütü’ne göre yetişkin nüfusun %1,2’si kumar oynama bozukluğuna sahip.

• Erkeklerin %11,9’u, kadınların ise %5,5’i kumar kaynaklı zarar görme riski taşıyor.

• Türkiye, kumar faaliyetlerine yönelik en katı yasal düzenlemelere sahip ülkeler arasında yer alıyor.

• COVID-19 pandemisiyle 2019’dan itibaren kumar davranışı Türkiye’de de belirgin şekilde arttı.

• Türkiye’de 15 yaş ve üzeri nüfusun %10’undan fazlası hayatında en az bir kez kumar oynamış durumda.

• 2021–2024 yılları arasında 15.624 kişi kumar bağımlılığı nedeniyle Yeşilay Danışmanlık Merkezlerine (YEDAM) başvurdu.

• YEDAM’a başvuran toplam 54.824 danışanın yaklaşık %28’ini kumar bağımlılığı vakaları oluşturdu.

• Kumar bağımlılığı nedeniyle yapılan başvurular her yıl artan bir ivme gösteriyor.

• En yaygın kumar türleri arasında rulet, poker, blackjack, spor bahisleri, piyangolar, bingo ve elektronik kumar makineleri bulunuyor.

• Dijitalleşmenin, kumar ürünlerini mobil cihazlar aracılığıyla her an erişilebilir hâle getirdiği belirtiliyor.

• “Loot box” (ganimet kutuları) ve “skin gambling” gibi dijital oyun mekanizmaları, gençlerde kumar riskini artırıyor.

• Kripto para ve kaldıraçlı işlemler, “risk alma” davranışı nedeniyle kumarla benzer psikososyal etkiler yaratıyor.

Kumar oynama nedenleri.

• Bireylerin kumara yönelmesinde en temel motivasyon para kazanma isteği olarak öne çıkıyor.

• Kumar, aynı zamanda stres, sıkıntı ve yalnızlıktan kaçış aracı olarak da görülüyor.

• 11–17 yaş arası gençlerin %80’i kumarı eğlenceli bir aktivite olarak değerlendiriyor.

• Kumar endüstrisi, kullanıcıları oynamaya teşvik eden “tasarım yoluyla bağımlılık” mekanizmaları geliştiriyor.

• Elektronik oyun makineleri, kullanıcıyı elindeki parayı tüketene kadar oynamaya yönlendirecek şekilde tasarlanıyor.

• Kumar bağımlılığı, Dünya Sağlık Örgütü’nün ICD-11 ve DSM-5 sınıflandırmalarında “davranışsal bağımlılık” olarak tanımlanıyor.

• Kumar bağımlılığında biyolojik risk faktörleri arasında dopamin, serotonin ve norepinefrin sistemlerindeki bozulmalar yer alıyor.

• Psikolojik risk faktörleri arasında depresyon, yalnızlık, mutsuzluk ve dürtüsellik öne çıkıyor.

• Sosyal faktörler arasında aile içi sorunlar, ebeveyn bağımlılığı öyküsü ve akran baskısı önemli rol oynuyor.

• Çevresel faktör olarak en kritik unsur, kumarın erişilebilirliğinin kolaylaşması olduğu belirtiliyor.

• Çevrimiçi kumarın gençlerde bağımlılığı tetikleyen unsurları; gizlilik, hızlı bahis ve anında sonuç alabilme.

Dünyada kumarın durumu.

• Riskli kumar oynayan yetişkinlerin oranı %8,7, problemli kumar oynayanların oranı ise %1,4 olarak saptandı.

• Kumar en yaygın şekilde Avustralya, Kuzey Amerika ve Avrupa bölgelerinde görülüyor.

• Yetişkinlerde en sık tercih edilen kumar türleri piyango, çekiliş biletleri ve “hemen kazan” tarzı oyunlar.

• ABD ve Birleşik Krallık verileri, piyango ve kazı-kazan oyunlarının en yaygın kumar biçimleri olduğunu doğruluyor.

• Ergenlerde en sık görülen kumar türleri çevrim içi kumar ve lisansı olmayan bahis uygulamaları.

• Birleşik Krallık Kumar Komisyonu verilerine göre, spor dışı bahis, slot oyunları, kumarhane oyunları ve çevrim içi bahis en yüksek bağımlılık riski taşıyor.

• ABD verileri, çevrim içi kumar oynayanların, spor bahsi yapanların ve haftada birden fazla oynayanların daha yüksek risk altında olduğunu gösteriyor.

• Dünya genelinde 193 ülkenin 164’ünde (%80) kumar faaliyetleri yasal olarak düzenlenmiş durumda.

• Avrupa ve Amerika’da neredeyse tüm ülkelerde kumar yasal, Asya’da ise bu oran yarıdan fazla.

• 2018–2021 arasında 67 ülkede kumarla ilgili yeni yasal düzenlemeler yapılmış, bunların çoğu Avrupa’da kısıtlayıcı nitelikte.

• Bazı ülkelerde kumar endüstrisi, kamu yararına aykırı biçimde hükümet politikalarını etkileyecek şekilde lobi faaliyetleri yürütüyor.

Türkiye’de kumarın durumu.

Hayatında En Az Bir Kez Kumar Oynamış Bireylerin Eğitim Durumuna Göre Dağılımı

• Bulgulara göre, Türkiye’de 15 yaş ve üzeri bireylerin %10,1’i hayatında en az bir kez kumar oynadı.

• Bu oran dünya ortalamasının altında olsa da, yaklaşık 6,8 milyon kişiye karşılık geliyor.

• Türkiye’de en çok tercih edilen kumar türleri piyango biletleri, spor bahsi ve loto oyunları.

• Son 30 gün içinde kumar oynadığını belirtenlerin %6,6’sı yasa dışı bahis oynadığını ifade ediyor.

• Yasa dışı bahis oynadığı ifade edenlerin büyük çoğunluğu akıllı telefon ile yasa dışı bahis oynadığını belirtiyor.

• 2021–2022’de 12 şehirde 15 yaş ve üzeri 5.008 kişiyle yapılan çalışmada, en az bir kez kumar oynama oranı %6,81 olarak belirlendi.

• Aynı araştırmada erkeklerin kadınlara kıyasla anlamlı ölçüde daha fazla kumar oynadığı saptandı.

• En yaygın kumar türleri bayi oyunları, çevrim içi sayısal loto ve sanal spor bahisleri olarak öne çıktı.

• Kumara başlama yaş ortalaması 22 olarak hesaplandı.

• 2017’de İstanbul’da yapılan araştırmaya göre 12–18 yaş arası ergenlerin %12,4’ü çevrim içi bahis oynuyor.

• Bu grubun %2,9’u problemli internet kullanıcısı olarak tanımlandı.

• Araştırmalar, problemli internet kullanıcılarının daha fazla bahis oynadığı ve internette daha uzun süre geçirdiğini ortaya koydu.

• YEDAM verilerine göre, kumar bağımlılığı nedeniyle yapılan başvurular her yıl artış gösteriyor.

• 2021–2024 arasındaki başvuruların %97,4’ü erkek, %2,6’sı kadın.

• Kadınların kumar oynama oranı erkeklerin yarısı kadar olmasına rağmen tedaviye başvuru oranları düşük kalıyor.

• Türkiye’de kumar piyasası, Milli Piyango İdaresi (MPİ), Türkiye Varlık Fonu (TVF) ve Spor Toto Teşkilatı tarafından lisanslanan özel şirketler aracılığıyla yürütülüyor.

• Tarihsel olarak 1939’da MPİ’nin kurulması, 1949’da Spor Toto’nun başlaması ve 1953’te At Yarışları Kanunu’nun yürürlüğe girmesi Türkiye’de yasal kumarın temel adımlarını oluşturdu.

• Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’nun Güvenli İnternet Hizmeti (GİH) üzerinden bazı kumar sitelerine erişilebilmesi, toplumda “güvenli kumar” algısını güçlendiriyor.

• 44 milyondan fazla kullanıcısı bulunan GİH, farkında olmadan kumar içeriklerine erişimi kolaylaştırabiliyor.

Bireysel ve toplumsal zararlar.

• Finansal zararlar arasında birikim kaybı, borçlanma, iflas ve temel ihtiyaçların ihmal edilmesi yer alıyor.

• Kumar oynayan bireyler kayıplarını telafi etmeye çalıştıkça borç sarmalı derinleşiyor.

• Kumar oynayanların yakın çevresi, özellikle eş ve çocuklar, doğrudan finansal sıkıntı yaşıyor.

• Psikolojik zararlar arasında kontrol kaybı, suçluluk, utanç, umutsuzluk ve intihar eğilimleri bulunuyor.

• Japonya’da tedavi gören kumar bağımlılarının %78,3’ü intihar düşüncesi, %11,7’si intihar girişimi bildirmiştir.

• İsveç’te kumar bozukluğu olan bireylerin intihar riski, genel nüfusa göre 15 kat daha yüksek.

• Avustralya’da intiharların en az %4,2’si kumar ile ilişkili bulunmuştur.

• İngiltere’de artan kumar kaynaklı intiharlar nedeniyle, 2023–2028 Ulusal İntiharı Önleme Stratejisi’ne kumar bağımlılığı resmen dahil edilmiştir.
  Kumar bağımlılığı olan ebeveynlerin çocuklarında da intihar riski yükseliyor.

• Kumar, aile içi şiddet ve boşanma oranlarını dramatik biçimde artırıyor.

• Birleşik Krallık’ta kumar bağımlılığı yaşayan her birey için 6 ila 10 kişinin daha dolaylı zarar yaşadığı raporlanmıştır.

• Kumar bağımlısı kadınların aile içi şiddete uğrama riski erkeklere göre daha yüksektir.

• Avustralya’da oyun makinelerinin yoğun bulunduğu bölgelerde aile içi şiddet olayları %20 daha fazla görülüyor.

• Norveç’te kumar bağımlılarının boşanma oranı, genel nüfusa kıyasla %5 daha fazla.

• Türkiye’de boşanan kadınların %2’si boşanma nedeni olarak kumarı göstermektedir.

• Yargıtay, kumar oynayarak ailenin ekonomik durumunu bozan eşi “ağır kusurlu” kabul etmektedir.

• The Lancet dergisi, kumarın bireysel bir sorun değil, “bir halk sağlığı krizi” olduğunu vurgulamıştır.

• Yeşilay Danışmanlık Merkezleri, kumar bağımlılığına yönelik ücretsiz psikososyal destek sunmaktadır.

• Türkiye’de kumar oynama davranışının önlenmesi için erken farkındalık, eğitim ve müdahale programlarının yaygınlaştırılması öneriliyor.

V. BİZDEN KISA KISA

• Her gün içerik paylaşımına devam eden Instagram hesabımızı buraya tıklayarak takip edebilirsiniz.

• En büyük destekçimiz okuyucularımız. Aşağıdaki buton ile e-bültenimizi arkadaşlarınıza tavsiye edebilirsiniz.

Share Rapor Bülteni